Küresel iktisat, koronavirüs salgını ve Rusya-Ukrayna Savaşı'ndan ABD'nin gümrük vergileri konusundaki siyaset değişikliklerine kadar birçok ekonomik şokla karşı karşıya kalırken, bununla gelen belirsizlik ve yükselen faizlerle gelişmiş ülkelerin borçlarının artması dikkati çekiyor.
Borç, altyapıyı finanse etmek ve insanların hayatını uygunlaştırmak için güçlü bir araç olurken, çok maliyetli hale geldiğinde ekonomileri baskılıyor.
Bazı gelişmiş ülkelerin ulusal gelirlerine nazaran yüksek borç düzeyleri önemli borç krizine işaret ederken yüksek faiz oranları, artan borçlanma maliyetleri ve negatif net kaynak akışı, gelişmekte olan ülkelerin borçlarını geri ödeme konusunda önemli düşüncelerle karşı karşıya kalmasına yol açıyor.
Geçen yıl gelişmekte olan ülkelerin kamu borcunun net faiz ödemelerine 1 trilyon dolar giderken 61 ülke, devlet gelirlerinin yüzde 10'undan fazlasını bu ödemelere ayırdı.
GELİŞMİŞ İKTİSATLARIN TOPLAM BORCU 230 TRİLYON DOLARIN ÜZERİNDE
Uluslararası Finans Enstitüsü'nün (IIF) "Küresel Borç Monitörü" raporuna nazaran, global toplam borç bu yılın üçüncü çeyreğinde yaklaşık 346 trilyon dolara yükseldi.
Bu yılın üç çeyreğinde toplam global borç 26,4 trilyon dolardan fazla arttı. Toplam borcun global Gayri Safi Yurt İçi Hasıla'ya (GSYH) oranı bu devirde yüzde 310'u buldu.
Borç artışı ABD ve Çin'de ağırlaşmaya devam ederken, genel artışın birden fazla, kıymetli merkez bankalarının siyaset gevşetmesiyle bu yıl borç birikiminin süratle arttığı gelişmiş pazarlardan geldi.
Gelişmiş iktisatların toplam borcu yılın üçüncü çeyreğinde 230,6 trilyon dolar olarak hesaplanırken, gelişmekte olan ülkelerde toplam borç 115,1 trilyon dolara ulaştı.
EN BÜYÜK BORÇ ARTIŞLARININ YAŞANDIĞI ÜLKELER
ABD'nin yanı sıra Fransa, Almanya ve İngiltere'de de büyük borç artışları kaydedildi. Gelişmekte olan ülkelerde de Çin'den sonra en büyük borç artışları Brezilya, Rusya, Kore, Polonya ve Meksika'da görüldü.
"BORÇLANMA SALGIN DÜZEYİNİN ÜZERİNDE"
IIF'ye nazaran, birçok gelişmiş iktisatta borçlanma gereksinimi salgın öncesi düzeylerin hayli üzerinde seyretmeye devam ediyor ve manalı bir bilakis dönüş işareti görülmüyor.
Mali baskılar, artan faiz sarfiyatları, demografik değişimlerden kaynaklanan sıhhat hizmetleri maliyetlerindeki artış, savunma harcamalarındaki yükseliş ve doğal afetler ile iklim değişikliğinden kaynaklanan ekonomik kayıpların artmasıyla daha da şiddetleniyor. Tüm bunlar gelişmiş piyasalarda uzun vadeli borçlanma maliyetinin artmasına katkıda bulunuyor.
ABD EN FAZLA BORÇLU ÜLKE
Uluslararası Finans Enstitüsünün datalarına nazaran, ABD, en fazla borçlu ülke pozisyonunda bulunuyor.
ABD'nin yıllık 30 trilyon dolarlık ulusal gelirine rağmen hane halkı, finansal olmayan şirketler, finansal şirketler ve kamunun yaklaşık 101 trilyon dolar borcu bulunuyor. ABD'nin borcu toplam global borcun yüzde 29,11'ine karşılık geliyor. Ülkenin yaklaşık 27 trilyon dolar dış borcu bulunuyor.
ABD Hazine Bakanlığı verilerine göre, Kasım 2025'te dünyanın en büyük iktisadında kişi başına düşen borç, 111 bin dolardan fazla bir ölçüye denk geliyor.
ABD tahvil ve bonosu tutan yabancı ülkelere olan borçları ise 10 trilyon dolar üzerinde bulunuyor.
ABD'den sonra en fazla borca sahip ülke ise yaklaşık 64,2 trilyon dolarla Çin iken, dünyanın ikinci en büyük iktisadına sahip bu ülkenin borcu toplam global borcun yüzde 19,13'üne denk geliyor.
JAPONYA
Dünyanın dördüncü en büyük iktisadına sahip Japonya, 24,5 trilyon dolar borçla en borçlu ülkeler içinde üçüncü sırada yer alıyor. Ülkenin borcu toplam global borcun yüzde 7,09'unu oluşturuyor. İngiltere ve Fransa 14,86 trilyon dolarlık borç ve yüzde 4,30 hisse ile dördüncü ve beşinci sırada yer alıyor.
ALMANYA
Avrupa'nın en büyük iktisadına sahip Almanya ise 13,89 trilyon dolar borç ve yüzde 3,96 hisse ile altıncı sırada yer alıyor.
KANADA
Kanada ise yaklaşık 10,80 trilyon dolar borç ve yüzde 3,12 hisseyle yedinci sırada bulunuyor.
İTALYA
İtalya 7,25 trilyon dolar borç ve yüzde 2,10 hisseyle sekizinci sırada, Hindistan 6,87 trilyon dolar ve yüzde 1,99 hisseyle dokuzuncu sırada yer alıyor. Güney Kore de 6,23 trilyon dolar ve yüzde 1,80 hisseyle global borç sıralamasında onuncu sırada yer buluyor.
DÜŞÜK VE ORTA GELİRLİ ÜLKELERİN DIŞ BORCU 8,9 TRİLYON DOLAR
Dünya Bankası Milletlerarası Borç Raporu'na nazaran, düşük ve orta gelirli ülkelerin toplam dış borcu 2024'te 8,9 trilyon dolarla tüm vakitlerin en yüksek düzeyine ulaştı.
Ayrıca gelişmekte olan ülkelerde dış borçların anapara ve faiz ödemeleri ile alınan yeni finansman ortasındaki fark, 2022-2024 devrinde 741 milyar dolara çıkarak 50 yılın en yüksek düzeyine çıktı.
TÜRKİYE
Türkiye bu tabloda yüksek borçlu ülkeler ortasında değil, global borcun çok sonlu bir kısmını (Yüzde 0,3) oluşturuyor ve 1,28 trilyon dolar borçla sistemik risk açısından birinci sıralardaki ülkelerle tıpkı kategoride değerlendirilmiyor.
