Kuzey Atlantik'te Florida'nın yaklaşık 900 kilometre doğusunda bulunan Sargasso Denizi, sakin yüzeyiyle etrafındaki güçlü akıntılardan açıkça ayrılıyor. Dış akıntılar süratle hareket ederken, bu denizin yüzeyinde uzun, pürüzsüz dalgalar oluşuyor. Kıyısı yahut adası olmayan bu tek deniz, ismini sahip olduğu bir bitkiden alıyor: sargassum yosunu.
SARGASSO DENİZİNİ EŞSİZ KILAN YAPI
Sargassum ismi verilen altın kahverengi yosun katmanları, küçük gaz kesecikleri sayesinde su yüzeyinde sürüklenerek devasa bir örtü oluşturuyor. Bir ortaya gelen bu yosunlar, birçok canlı için hareketli bir ömür alanına dönüşüyor. Yosun yığınlarında karidesler, küçük balıklar, yengeçler ve yüzlerce omurgasız çeşidi barınak ve besin buluyor. Bilim insanları bu oluşumları "habitat adaları" olarak tanımlıyor.
Sargasso Denizi'nin bugünkü yapısının temel nedeni, Kuzey Atlantik Subtropikal Deveranı. Birçok geniş enlemden su çeken akıntılar, yüzen unsurları merkeze yanlışsız toplayarak burada sabitliyor. Yani Sargassum'un tam da bu bölgede ağırlaşmasının sebebi, devasa okyanus akıntılarının doğal bir çember oluşturması.
YILAN BALIKLARI İÇİN EHEMMİYETİ BÜYÜK
Bu gizemli deniz, yılan balıkları için de büyük kıymet taşıyor. Avrupa ve Amerika yılan balıklarının ömür döngüsü Sargasso Denizi'nde başlıyor. Balıklar burada şeffaf larvalar olarak dünyaya geliyor, akıntılarla birlikte yıllar süren seyahatlerle kıtaların tatlı sularına ulaşıyor. Orada büyüdükten sonra tekrar Sargasso Denizi'ne dönüp yumurtladıktan sonra ömürleri sona eriyor. Binlerce kilometrelik yolu hiç şaşırmadan bulmaları, bilim dünyasında hâlâ çözülemeyen bir gizem.
İKLİM SİSTEMİNDE KRİTİK ROL OYNUYOR
Sargasso Denizi sırf bir ekosistem değil, tıpkı vakitte global iklim döngülerinde de değerli bir faktör. Yaz aylarında yüzey 29-30°C'ye kadar ısınırken, kışın 18-20°C'ye kadar soğuyor. Bu sıcaklık değişimleri Atlantik üzerindeki ısı ve nem taşınımını etkileyerek hava akımlarının daha istikrarlı seyretmesine katkı sağlıyor.
Deniz birebir vakitte kıymetli bir karbon yutak alanı. Planktonlar atmosferdeki karbondioksiti emiyor, öldüklerinde kabukları deniz tabanına çökerken karbonu da beraberinde taşıyor. Lakin yüzeyin giderek daha sıcak hale gelmesi, dikey karışımı engelleyerek alt katmanlardaki oksijen düzeylerini azaltıyor. Bu nedenle bölge, okyanus asitlenmesinin izlenmesi için kritik bir müşahede alanı olarak kabul ediliyor.
GEZEGENİN İSTİKRARI BU DENİZE BAĞLI
Uzmanlar, Sargasso Denizi'nin bozulmasının global ekosistem üzerinde zincirleme tesirlere yol açacağını belirtiyor. Yılan balıklarının üreme döngüsü bozulabilir, balina göç yolları değişebilir, Avrupa'daki fırtına rotaları üzerinde önemli kaymalar yaşanabilir. Atlantik Okyanusu'nun ısı depolama kapasitesi de artarak iklim değişikliğinin hızlanmasına katkıda bulunabilir.
Bu nedenle memleketler arası kuruluşlar, bölgenin "biyolojik çeşitlilik cenneti" olarak korunması gerektiğini vurguluyor. Ülkelerin, gemi rotalarını bu dev yosun kümelerinden uzak tutması ve plastik kirliliğini azaltacak tedbirler alması gerektiği belirtiliyor.
Haritalarda küçük bir mavi alan üzere görünen Sargasso Denizi, aslında dünya ikliminin ve deniz hayatının kritik merkezlerinden biri. Bilim insanları, bu eşsiz denizin geleceğinin tüm gezegen için büyük değer taşıdığı ihtarını yineliyor.
