Mars'ın ıssız kumları ortasında misyon yapan NASA'nın Perseverance keşif aracı, Kızıl Gezegen'de birinci sefer elektrik deşarjlarını (şimşekleri) kaydetmeyi başardı. İki Mars yılı süren müşahedede 55 sefer şimşek izi yakalandı ve bu keşif, Mars atmosferi ve mümkün hayat ihtimali hakkındaki bilgimizi kökten değiştirecek.

Yıllardır bilim insanları, Mars'ın kuru ve ince atmosferinde şimşek çakıp çakmadığını merak ediyordu. Şimşek, atmosferdeki parçacıklar sürtünerek elektrik yükü oluşturduğunda meydana gelir. Dünya'da su buharı bulutlarında yaygın olsa da, gezegenimizde volkan küllerinde yahut kum fırtınalarında da görülebilir. Bilim insanları, benzeri düzeneklerin Mars'ın ince ve kuru, çoğunlukla karbondioksitten oluşan atmosferinde de işleyebileceğini düşünüyordu.

Ses verisiyle gelen kanıt

Mars yüzeyindeki Perseverance gezgini, bu gizemi çözebilecek bir enstrümana sahip: SuperCam mikrofonu. Fransa'daki Toulouse Üniversitesi'nden gezegen bilimci Baptiste Chide liderliğindeki takım, Perseverance'ın ses datalarını ve elektromanyetik parazit kayıtlarını titizlikle inceledi. Toplam 28 saatlik kayıt taranarak, toz fırtınaları ve toz şeytanları sırasında meydana gelen 55 elektrik deşarjı olayı tespit edildi.

Perseverance'ın yakaladığı bu olayların imzası benzersizdi. Birinci olarak mikrofon, elektrik deşarjının kablolara karışmasıyla oluşan ani bir elektronik "bip" kaydetti. Kaydedilen yedi olayın sonunda ise, elektrik deşarjının etrafındaki havayı ısıtıp birdenbire genişletmesiyle oluşan minik bir sonik patlama, yani küçük bir gök gürültüsü duyuldu.

Şimşek için şartlar

Yapılan müşahedeler, yalnızca atmosferde yüksek toz konsantrasyonunun tek başına elektrik üretmeye yetmediğini gösterdi. Kayıtların büyük çoğunluğu (55 olayın 54'ü), en şiddetli rüzgarların ve toz fırtınası cephelerinin yaşandığı anlarda gerçekleşti. Ayrıyeten 16 elektrik deşarjı, rover'ın toz şeytanlarıyla karşılaştığı sırada kaydedildi.

Tespit edilen şimşekler, Dünya'daki devasa şimşeklere benzemiyor; Mars'taki en büyük deşarjlar bile Dünya'daki bir şimşeğin gücünün çok küçük bir kısmını taşıyor.