Brezilya'nın Belem kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler'in yıllık iklim toplantısı COP30'da ülkeler iklim değişikliğiyle uğraş için yeni bir muahedeye vardı.
Kolombiya temsilcisi, Cumartesi günü yapılan ve genel konsey olarak bilinen son toplantıda ülkelerin muahedeye itiraz etmesine müsaade vermediği için COP başkanlığını sert bir lisanla eleştirdi.
Kolombiya İklim Delegesi Daniela Duran Gonzalez, yaptığı açıklamada, "Küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 75'inden fazlasının fosil yakıtlardan kaynaklandığına dair kâfi bilimsel delile sahibiz" dedi.
"Bu nedenle İklim Değişikliği Mukavelesi'nin bu gerçeklik hakkında konuşmaya başlamasının vaktinin geldiğine inanıyoruz" diye ekledi.
Mutirão ismi verilen en son mutabakatta, ülkeler fosil yakıt kullanımını azaltmak için aksiyonlarını "gönüllü olarak" hızlandırmaya çağrılıyor.
ABD, tarihinde birinci defa COP'a heyet göndermedi. Lider Donald Trump, iklim değişikliğini "bir aldatmaca" olarak nitelendiriyor.
Deneyimli müzakereci ve eski Almanya iklim elçisi Jennifer Morgan, BBC'ye yaptığı açıklamada, ABD'nin yokluğunun müzakerelerde bir "boşluk" yarattığını söyledi.
"12 saatlik bir müzakerede, petrol üreten ülkelerin sert muhalefetine karşı koyacak bir muhatabın olmaması kesinlikle zordu" dedi.
Son toplantıda Suudi Arabistan temsilcisi, "Her devletin kendi şartlarına ve iktisadına bağlı olarak kendi yolunu çizmesine müsaade verilmeli" dedi.
Diğer birçok önde gelen petrol üreticisi ülke üzere, Suudi Arabistan da fosil yakıt rezervlerini kullanmasına müsaade verilmesi gerektiğini savunuyor.
Peki muahede neleri öngörüyor?
Fosil yakıtlar
2023 yılında Birleşik Arap Emirlikleri'nde (BAE) düzenlenen COP28'de ülkeler birinci defa "fosil yakıtlardan uzaklaşma" gerekliliği konusunda mutabakata varmıştı.
Brezilya, görüşmelerin ülkelerin bunu nasıl başaracağına dair daha net adımlar atmasını istedi.
COP mutabakatında mevcut BAE mutabakatından bahsedildi lakin fosil yakıtlardan uzaklaşma konusundaki lisan güçlendirilmedi.
Brezilya, ülkelerin imzalayabileceği bir fosil yakıt "yol haritası" başlatma planını duyurdu lakin bu, ana muahedenin dışında.
Finansman
COP29'da, güçlü ülkeler, gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliğiyle uğraş etmeleri için 2035 yılına kadar yılda en az 300 milyar dolar bağışta bulunmayı taahhüt etti.
Ancak bu, fakir ülkelerin gereksinim duyduklarını argüman ettiklerinden çok daha az.
Anlaşmada ayrıyeten kamu ve özel kaynaklardan bu ölçünün 1,3 trilyon dolara çıkarılması gayesi de yer alıyordu.
Brezilya, COP30 öncesinde 1,3 trilyon dolarlık maksada nasıl ulaşılabileceğini detaylarıyla anlatan bir "yol haritası" yayınladı.
COP30 muahedesinde, iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkelerin 2035 yılına kadar ahenk sağlamalarına yardımcı olmak için ayrılan finansmanın üç katına çıkarılması öngörülüyor.
Ancak bunun ne kadarının kamu kaynaklarından, ne kadarının özel kaynaklardan geleceği şimdi muhakkak değil.
Ayrıca, daha varlıklı ülkeler nakit vaatlerini daima olarak yerine getirmiyor.
Doğa
Brezilya, COP30 öncesindeki önderler doruğunda, kredi ve yatırımlardan 125 milyar dolar toplamayı hedefleyen "Tropikal Ormanlar Sonsuza Dek Fonu"nu başlattı.
Amaç, ormanlarını ayakta tutan ülkeleri ödüllendirerek tropikal ormanların kaybını önlemeye çalışmak.
Ancak İngiltere, kamu bütçesinden taahhütte bulunamayacağını lakin gelecekte bunu yapabileceğini ve özel bölümü yatırım yapmaya teşvik edeceğini söyledi.
Brezilya, 2021 yılında Glasgow'da düzenlenen COP26'da verilen ormansızlaşmayı durdurma ve aksine çevirme taahhüdünü yerine getirmek için atılacak adımları özetleyen bir yol haritası başlatmayı planladığını duyurdu.
Ancak fosil yakıtlar üzere bu ormansızlaşma yol haritası da kesin mutabakata dahil edilmedi.
İki haftalık toplantı iki tahliye nedeniyle kesintiye uğradı.
Geçen hafta bir küme protestocu, "Ormanlarımız satılık değil" yazılı dövizlerle Belem'deki COP binasına girdi.
Perşembe günü çıkan yangın13 kişinin dumandan zehirlenmesine neden oldu. Tepe alanı boşaltıldı ve en az altı saat boyunca ziyarete kapatıldı.
COP30, bugüne kadar yerli kümelerden en fazla delegenin katıldığı tepe olması nedeniyle övgü topladı.
COP30 nedir?
COP30, hükümetlerin iklim değişikliğini nasıl sonlandıracaklarını ve buna nasıl hazırlanacaklarını tartıştıkları ve bu yıl 30'uncu defa düzenlenen Birleşmiş Milletler'in (BM) yıllık iklim toplantısıdır.
COP, "Taraflar Konferansı" manasına geliyor. "Taraflar", 1992 yılında birinci BM iklim muahedesine imza atan yaklaşık 200 ülkeyi söz ediyor.
COP30 neden kıymetli?
COP30, global iklim gayelerinin önemli bir baskı altında olduğu kritik bir devirde gerçekleşiyor.
2015 yılında Paris'te yaklaşık 200 ülke, global sıcaklık artışlarını 1800'lerin sonundaki "sanayi öncesi" düzeylerin 1.5C üzerinde sınırlamaya ve 2C'nin "oldukça altında" tutmaya çalışmayı kabul etti.
Aşırı sıcaklardan deniz düzeyinin yükselmesine kadar iklim değişikliğinin tesirlerinin 2C'de 1.5C'den çok daha fazla olacağına dair çok güçlü bilimsel deliller var.
Ancak yenilenebilir güç - bilhassa de güneş gücü - kullanımı süratle artarken, ülkelerin iklim planları 1.5C amacına ulaşmak için yapılması gerekenlerin daima olarak gerisinde kaldı.
aris Muahedesi uyarınca, ülkelerin COP30 öncesinde gezegeni ısıtan gazların salımını nasıl azaltacaklarına dair güncellenmiş planlar sunmaları gerekiyordu.
Ancak ülkelerin yalnızca üçte biri bunu yaptı.
BM Genel Sekreteri António Guterres, maksada ne kadar yaklaşıldığı ve emisyonların ne kadar yüksek kaldığı göz önüne alındığında, 1.5C maksadının "aşılmasının" artık kaçınılmaz olduğunu kabul etti.
Sıcaklıkların yüzyılın sonuna kadar 1.5C gayesine geri çekilebileceğini umduğunu da kelamlarına ekledi.
BM, COP30'un Paris mutabakatında ortaya konan sürece daha fazla bağlılık göstereceğini umuyor.
